Vrsta prirodnog dobra: Specijalni rezervat prirode
Datum proglašenja: 2006. godine
Akt o proglašenju: Uredba o zaštiti Specijalnog rezervata prirode “Ludaško jezero” (Sl. glasnik RS”, br. 30/2006)
Površina: 846,33 ha
Klasifikacija IUCN: IV kategorija – Područje upravljanja staništima i vrstama (Habitat and Species Management Area)
Položaj: severna Bačka, teritorija grada Subotice
Upravljač: JP „Palić-Ludaš”, Kanjiški put 17a, 24213 Palić, tel: 024/753-121, e-mail: jp.palic@gmail.com, kontakt osoba: dr Ferenc Marton, Sandra Čokić
Međunarodni status: IBA, IPA i Ramsarsko područje
Osnovne vrednosti:
- Ludaško jezero sa okolnim kompleksom vlažnih staništa je jedini predstavnik plitkih, semistatičnih jezera stepske oblasti u našoj zemlji;
- Visoka raznovrsnost biotopa sa različitim tipovima biocenoza;
- Jezerski i barski biotopi, sa mozaično raspoređenim tršćacima stvaraju funkcionalnu celinu sa okolnim hidrofilnim livadama i slatinama;
- Visoka lesna obala ovog jezera je refugijum za specifičnu stepsku ksero-mezofilnu vegetaciju;
- Prisustvo retkih, reliktnih i endemičkih vrsta koje su ugrožene ne samo u Srbiji već i u celoj Evropi;
- Ornitofauna, sa oko 220 registrovanih vrsta i oko 90 vrsta gnezdarica od kojih su mnoge retke i ugrožene vrste, među kojima je i ševarski cvrčić (Acrocephalus melanopogon), kao i jaka populacija brkate senice (Panurus biarmicus );
- 11 vrsta vodozemaca i 11 vrsta gmizavaca, od kojih su mnoge strogo zaštićene;
- Gusta populacija barske kornjače (Emys orbicularis);.
- Fauna sisara je zastupljena sa dvadesetak vodenih i terestičnih vrsta, a poseban raritet je prisustvo vidre (Lutra lutra), retke i ugrožene u celoj Evropi;
- Retke zaštićene biljne vrste: močvarna orhideja, crna sasa, stepski kozinac, gorocvet i dr;
- Bogato zavičajno nasleđe prostora predstavljeno je arhaičnom arhitekturom (salaši), nošnjom, kao i šarolikim svetom verovanja i bajki. Od 16 arheoloških lokaliteta treba spomenuti neolitsko naselje na Budžaku (Šupljak).
Ugroženost:
- Narušen režim voda u Ludaškom jezeru usled smanjenog dotoka vode površinskim i podzemnim putem iz reke Kireš;
- Dotok nedovoljno prečišćenih voda iz Palićkog jezera što dovodi do taloženja mulja. Nedostatak kiseonika uzrokuje nestanak bentosa i osiromašenje ihtiofaune;
- Zagušenost muljem i veštački održavani visoki vodostaj dovodi do odumiranja tršćaka u severnom delu i njihovog širenje u južnom, kao i do gubitka zaslanjenog karaktera vode;
- Difuzno zagađenje sa agrarnih površina je izvor povišene količine azota i fosfora, što izaziva eutrofizaciju na svim tipovima staništa, koja je praćena padom specijskog diverziteta;
- Degradacija usled brojnih antropogenih aktivnosti, a posebno bespravne gradnje i nerešenog problema prisustva privatnih vlasnika unutar Rezervata;
- Urbanizacija i izgradnja u neposrednom okruženju, kao i prelaz autoputa preko najvažnijih ekoloških koridora Rezervata.
Mere zaštite:
- Površina zaštićenog područja je 846,33 ha. Površina zaštitne zone je 2002 ha. Uspostavljen je režim I, II i III stepena zaštite. Područje režima I stepena zaštite prostire se na 70,29 ha a što iznosi 8,30% od ukupno zaštićene površine. Područje režima II stepena zaštite zahvata 399,27 ha (47,18%), dok područje režima III stepena zaštite obuhvata 376,77 ha površine zaštićenog područja (44,52%);
- Realizacija projekata restauracije vlažnih livada, unapređenja vodnog režima i otkupa dela privatnog zemljišta;
- Na rubu Rezervata je 2008. godine izgrađen Vizitorski centar «Ludaš»;
- Na zaštićenom području i u njegovoj neposrednoj okolini prisutne su brojne aktivnosti nevladinih organizacija na praćenju stanja i upravljanju prirodnim vrednostima Rezervata, sa posebnim akcentom na migratorne vrste ptica, fragilne ekosisteme i razvoj edukativnih i rekreativnih programa.
Korišćenje:
- Seča trske u II i III zoni zaštite
- Sportski ribolov
- Seoski turizam kroz lokalne inicijative
- Edukativni programi:
- Naučno-istraživački programi
Turističko – edukativni sadržaji:
- Centar za posetioce: Smešten je duž severozapadne granice Rezervata i služi za prikazivanje informativnih sadržaja, održavanju ekoloških radionica, časova u prirodi, stručnih skupova, kao i za boravak čuvara zaštićenog područja. Ima kapacitet da primi od 15 do 30 posetilaca. U sklopu objekta nalazi se visoka kula za osmatranje predela;
- Organizovane posete sa vodičem: Organizovane posete počinju od nastrešnice na južnom ulazu u Rezervat, nastavlja se edukativnom stazom duž zapadne granice, koja prolazi pored revitalizovanih livada i završava se kod centra za posetioce. Dve visoke i jedna niska osmatračnica sa edukativnim panoima obogaćuju ovu rutu. Jedna srednja osmatračnica se nalazi i na istočnoj strani Rezervata.