Monitoring zemljišta

Obaveza uspostavljanja sistematskog monitoringa zemljišta na prostoru Republike Srbije definisana je Zakonom o zaštiti životne sredine (Službeni glasnik RS, br.135/04, 36/2009, 36/2009 – dr. zakon, 72/2009 – dr. zakon i 43/2011 – odluka US) i utvrđena strateškim dokumentima u oblasti zaštite životne sredine (Nacionalni program zaštite životne sredine, Nacionalna strategija održivog razvoja Republike Srbije, Akcioni plan za sprovođenje Strategije održivog razvoja i drugim dokumentima).

U skladu sa članom 69. ovog Zakona, Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, u okviru svojih nadležnosti utvrđenih zakonom, obezbeđuju kontinuiranu kontrolu i praćenje stanja životne sredine (monitoring). Monitoring je sastavni deo informacionog sistema životne sredine, a finansijska sredstva za njegovu realizaciju obezbeđuju Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave.

Članom 70. ovog Zakona definisana je sadržina i način vršenja monitoringa. Monitoring se vrši sistematskim praćenjem vrednosti indikatora, odnosno praćenjem negativnih uticaja na životnu sredinu, stanja životne sredine, mera i aktivnosti koje se preduzimaju u cilju smanjenja negativnih uticaja i podizanja nivoa kvaliteta životne sredine.

Usvajanjem Zakona o zaštiti zemljišta (Službeni glasnik RS, br 112/2015) obezbeđena je osnova za uspostavljanje sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, donošenje programa sistematskog praćenja stanja i kvaliteta zemljišta i održavanje baze podataka o stanju i kvalitetu zemljišta, u državnoj i lokalnoj mreži monitoringa (član 28).

Usvajanjem Uredbe o graničnim vrednostima zagađujućih, štetnih i opasnih materija u zemljištu (Službeni glasnik RS, broj 30/2018) utvrđene su granične vrednosti čije prekoračenje ukazuje na nivo kontaminacije koji narušava ekološku ravnotežu, nameće dodatna ispitivanja tog zemljišta kao i ograničenja u načinu upravljanja (član 3. i 4. Prilog 1.).

Članom 3. Prilogom 1. Uredbe o sistematskom praćenju stanja i kvaliteta zemljišta (Službeni glasnik RS, 88/2020), propisana je metodologija za sistematsko praćenje kvaliteta i stanja zemljišta, kao i kriterijumi za određivanje broja i rasporeda mernih mesta, u državnoj i lokalnoj mreži. U skladu sa članom 7. iste Uredbe podaci dobijeni realizacijom programa sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, sastavni su deo informacionog sistema zaštite životne sredine i dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine.

Monitoring kvaliteta zemljišta, realizovan u periodu od 2002-2022.g., finansiran od strane Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam i zaštitu životne sredine, obuhvatio je praćenje hemijskih, radioloških i bioloških indikatora kvaliteta:

poljoprivrednog zemljišta (50 lokaliteta po kriterijumu zastupljenosti pojedinih geomorfoloških celina – aluvijalni nanosi, lesni plato, lesna terasa, eolski peskovi, Fruška gora i Vršačke planine i tipova zemljišta, preko 1000 ha)
nepoljoprivrednog zemljišta u industrijskim zonama većih gradova, zaštićenim prirodnim dobrima, u blizini benzinskih pumpi i na dečijim igralištima i u okolini osnovnih škola (industrijske zone Pančeva, Beočina, Sombora, Novog Sada, Vrbasa, Zrenjanina, Subotice i Kikinde; preko 39 lokaliteta u najznačajnijim prirodnim dobrima; 9 mernih mesta oko benzinske pumpe “Minut”na autoputu E75 Beograd-Novi Sad; 30 objekata u okviru PU “Radosno detinjstvo” Novi Sad).
kvalitet zemljišta na deponijama u APV ispitivan je tokom 2013-2017. god. Na svim komunalnim deponijama na teritoriji AP Vojvodine (45 lokalnih samouprava)
kvalitet zemljišta na divljim deponijama u APV ispitivan je od 2018. do 2021. godine. Lokacije obuhvaćene monitoringom bile su divlje deponije/smetlišta na teritoriji AP Vojvodine, a odabrane su na osnovu dostavljenih podataka iz Upitnika o upravljanju otpadom u lokalnim samoupravama. Izvršeno je uzorkovanje na 388 divljih deponija na teritoriji AP Vojvodine.