Vrsta prirodnog dobra: Specijalni rezervat prirode
Godina proglašenja: 1994.
Akt o proglašenju: Uredba o zaštiti specijalnog rezervata prirode “Obedska bara” (“Sl. glasnik RS”, br. 56/94)
Površina: 9.820 ha; zaštitna zona 19.611 ha
Klasifikacija IUCN: IV kategorija – Područje upravljanja staništima i vrstama (Habitat and Species Management Area)
Položaj: U aluvijalnoj ravni Save. Jugoistočni Srem, opštine Ruma i Pećinci.
Upravljač: JP “Vojvodinašume”, ŠG “Sremska Mitrovica”
Međunarodni status: 1977. Ramsar; IBA, IPA
Osnovne vrednosti:
- Jedno od najstarijih zaštićenih područja na svetu (prva administrativna zaštita datira iz 1874. godine).
- Autentičan splet mrtvaja, bara, okana, močvarne vegetacije, vlažnih livada i šuma, sa izuzetno bogatim ekosistemskim i specijskim biodiverzitetom.
- Postojanje starih mešovitih šuma kao što je Debela gora, izuzetnog biodiverziteta gljiva, flore i faune, sa brojnim starim natrulim, polusuvim ili sasvim suvim stablima, od velikog broja različitih vrsta drveća (hrast lužnjak Quercus robur, jasen Fraxinus excelsior, bela topola Populus alba, crna topola Populus nigra, grab Carpinus betulus, brest Ulmus campestris, klen Acer campestre itd), upravo je jedan od glavnih ciljeva zaštite ovakvih staništa. Značajan je broj retkih i ugroženih vrsta gljiva.
- Osnovne vrednosti flore i faune Obedske bare su lokvanji (Nympahea sp.), testerica (Stratiotes aloides), barska paprat (Thalypteris palustris), barske kornjače (Emys orbicularis), žabe (Rana sp.; Bombina sp.; Bufo sp.), tritoni (Triturus sp.) i vodene zmije (Natrix sp.), kolonije čaplji, gnezda orla belorepana (Haliaaetus albicilla), crnih roda (Ciconia nigra), crnih lunja (Milvus migrans), centar reprodukcije slepih miševa (Chiroptera), divlja mačka (Felis silvestris) i kune (Martes sp.).
- Prostrano plavno područje rezervata Obedska bara je prirodno mrestilište za veliki broj savskih vrsta riba i njihova neophodna hranidbena baza. Posebno značajne vrste riba su štuka (Esox lucius) i čikov (Misgurnus fossilis).
- Na istočnom kraku Potkovice nalaze se ruševine srednjevekovnog utvrđenja Kupinik iz 1388. godine, ostaci Manastira Obed iz 1501., kao i crkva Sv. Luke na rubu Kupinova i Potkovice Obedske bare iz 1451. godine, što predstavlja jednu od prvih pravoslavnih crkvi na prostorima Vojvodine.
Ugroženost:
- Eutrofizacija, zarastanje i nestajanje vlažnih staništa (prirodni proces znatno intenziviran poslednjih decenija antropogenim uticajem)
- Nepovoljne promene vodnog režima (nagle i intenzivne poplave uz znatno skraćivanje perioda njihovog trajanja)
- Podizanje plantažnih zasada klonskih topola (posebno na mestima gde su ranije bile vlažne livade i pašnjaci)
- Izostanak obnavljanja starih šuma hrasta lužnjaka, uslovljen promenom nivoa podzemnih voda, prekomernim prisustvom pitomih svinja i nadiranjem invazivnih vrsta drveća i žbunja (bagremac, pajasen), introdukovanih patogena (hrastova pepelnica i dr.), i u datim uslovima biološki jačih autohtonih vrsta (jasen, žešlja, klen, topola)
- Nedostatak adekvatnog programa zaštite i razvoja i antagonizmi između potreba zaštite i korišćenja prostora
Mere zaštite:
- U zaštićenom području je uspostavljen trostepeni režim zaštite, gde režim I stepena zaštite obuhvata 315 ha (3,2 % ), režim II stepena zaštite 2565 ha (26,1 %) i režim III stepena zaštite 6940 ha (70,7 %), dok je zaštitna zona 19.611 ha.
- Na ovom zaštićenom području sprovedeno je nekoliko značajnih projekata restauracije narušenih prirodnih vrednosti. Posebno treba istaći međunarodni projekat sanacije i revitalizacije vlažnih livada i pašnjaka finansijski podržan od Eeconet, Euronatur i Frankfurtskog zoološkog društva. Od 1997., na Obedskoj bari se sprovodi međunarodni radni eko-kamp sa učešćem volontera iz velikog broja zemalja Evrope i Azije.
- Ukupni prostor koji je do sada obuhvaćen projektom sanacije i revitalizacije vlažnih livada i pašnjaka iznosi 220 hektara, i to 70 hektara na lokalitetu Kupinik, 55 hektara na lokalitetu Majke Angeline, Krstonošića livade 15 hektara i 80 hektara na lokalitetu Širine-Revenica. Radi trajnog očuvanja revitalizovanih površina uspostavlja se periodično košenje i ispaša stoke, čime je učinjen značajan korak ka usaglašavanju interesa zaštite prirode i lokalne zajednice.
Korišćenje:
- Edukativni programi: 1. Međunarodni istraživački i radni eko-kamp “Povratak ibisa”
- Atraktiva destinacija za razvoj ekološkog, rekreativnog i edukativno-istraživačkog turizma
- šumarstvo
- lovstvo
- ekstenzivno stočarstvo
Turističko-edukativni sadržaji:
- Turistički punktovi: “Kula Obeda”, “Kula Kupinka”, osmatračnica naspram kolonije čaplji, “Spomenik”, “Širine”, “Kupinik”, “Livade Majke Angeline”, “Košarnjača”, punktovi u Kupinskim gredama i dr.
- Informativno-edukativni centar: kapaciteta 40 posetilaca (u izgradnji).
- Hotel Obedska bara: 15 dvokrevetnih soba, 1 velika i 2 manje sale, letnja terasa.
- Kružno-edukativna staza: u Kupinskim gredama dužine 7 km, sa 3 nadstrešnice, stolovima i klupama.
- Edukativna staza: trasirana spoljnim obodom Potkovice, dužine 5,7 km. Polazi od ”Kule Obede” preko mostića, prolazi pored osmatračnice naspram kolonije čaplji, pa sve do osmatračnice “Spomenik”.
- Staza Širine: dužine oko 2,5 km sa 2 osmatračnice, 3 info table i putokazima
- Kulturno-istorijski spomenici: Tvrđava “Kupinik”, etno kuća, Crkva Sv. Luke, Crkva Sv. Duha, Manastir Obed.