Specijalni rezervat prirode “Zasavica”

Vrsta prirodnog dobra: Specijalni rezervat prirode

Godina proglašenja: 1997.

Akt o proglašenju: Uredba o zaštiti specijalnog rezervata prirode “Zasavica” (“Službeni gl.RS”, 19/97)

Površina: 671 ha, zaštitna zona 1.150 ha

Klasifikacija IUCN: IV kategorija – Područje upravljanja staništima i vrstama (Habitat and Species Management Area)

Položaj: Južni Srem i severna Mačva; područje opštine Sremska Mitrovica i Bogatić

Upravljač: Pokret gorana Sremska Mitrovica

Međunarodni status: IBA, IPA, PBA, Ramsarsko i Emerald područje

Osnovne vrednosti

Vodeni i močvarni ekosistemi sa fragmentima poplavnih livada i šuma.
Osnovno obeležje biljnog sveta predstavljaju ugrožene i zaštićene vodene i močvarne biljne vrste, kao testerica (Stratiotes aloides), koje grade specifične i retke zajednice. Za biljku aldrovandu (Aldrovanda vesiculosa) Zasavica je jedino stanište u Srbiji, što je donedavno bila i za ribu mrgudu (Umbra krameri).
Prirodni uslovi u vodotoku Zasavica uslovili su da je ovaj prostor naseljen mnogim retkim biljnim i životinjskim vrstama, gde se izdvaja prisustvo jezičastog ljutića (Ranunculus lingua), rebratice (Hottonia palustris), močvarne koprive (Urtica kioviensis), slatkovodnog sunđera (Spongilla lacustris), retke vrste oligohete (Rynchelmnis limnosela), podunavskog mrmoljka (Triturus dobrogicus), patke njorke (Aythya nyroca) i vidre (Lutra lutra).

Ugroženost

Prolećno plavljenje (izlivanje iz korita) Zasavice je minimalno, i pre svega zavisi od režima rada crpne stanice.
Zarastanje vodotoka je zbog velike biomase biljnog materijala praćeno visokom organskom produkcijom koja neprekidno zamuljuje dno, zaustavlja protok vode i nadalje pogoršava uslove vodnog režima u vodotoku.
Akvatični ekosistemi izloženi su i zagađenju vodotoka koje nastaje spiranjem pesticida i đubriva sa okolnih poljoprivrednih površina, a u manjoj meri i usled izlivanja fekalnih voda.
Od uticaja je i spontana introdukcija američkih grabljivih riba Ictalurus nebulosus i Lepomis gibossus u vodotok Zasavica.

Mere zaštite

Čuvarska služba broji ukupno sedam ljudi i poseduje terensko vozilo i čamce. Redovno je prisutna na terenu, nadgleda Rezervat, sprečava ilegalni ribolov, kontroliše i usklađuje aktivnosti sa merama zaštite i vodi i edukuje posetioce.
Aktivne mere na zaštiti biološke raznovrsnosti sprovedene do danas su reintrodukcija dabra u Srbiju, reintrodukcija soma u Zasavicu, kao i postavljanje platformi za gnežđenje belih roda.
Na toku Zasavice kod Sadžaka uklanjani su nanosi barske vegetacije, radi pospešivanja protoka vode i sprečavanja zatvaranja korita. Kao važna mera aktivne zaštite rađen je projekat sanacije depresija na pašnjaku Valjevac.
Revitalizovan je i rukavac u dužini oko 1,5 kilometar oko vrba iva na delu ovog pašnjaka. Započeto je uklanjanje alohtonih vrsta drveća uz korito Zasavice.
Kao mera održavanja funkcije pašnjaka u skladu sa prirodnim zahtevima, uz redovno pašarenje izvršeno je i uklanjanje dela žbunaste vegetacije sa pašnjaka Valjevac. U više navrata organizovano je uklanjan mehanički otpad.

Korišćenje

Turističko – edukativni sadržaji:

Vizitorski centar: sa kulom visine 17 m i pogledom na pašnjak Valjevac. U prizemlju se nalaze dve prostorije, od kojih jedna suvenirnica, a na međuspratu dve sobe za spavanje sa ukupno 7 ležaja.
Bircuz kod dabra: gde na raspolaganju stoje roštilj, talandara i kotlić za spremanje hrane
Etno soba: sa nadstrešnicom kao etnografsko-istorijska postavka starih kućnih i poljoprivrednih predmeta i alata.
Auto kamp: na udaljenosti 200 m od vizitorskog centra prema ulazu, sa telefaksom, bežičnim internetom, sanitarnim čvorom, tuševima, kapaciteta 40 mesta.
Pešačke staze: sa dvojezičnim informativnim tablama, dužine 3 km i 6 km, uz stručnog vodiča.
Vožnja brodom “Umbra”: kapaciteta 60 mesta plovi kroz najlepši deo Rezervata, od Valjevca ka Šumarevoj ćupriji, u dužini od 7 km.
Autohtone rase životinja: na Zasavici se gaje mangulice, podolsko goveče i balkanski magarac